De ongekend snelle opmars van kunstmatige intelligentie (AI) heeft niet alleen impact op grote multinationals, maar vormt inmiddels ook een ingrijpende realiteit voor het midden- en kleinbedrijf. Wat ooit enkel was weggelegd voor techgiganten, is inmiddels toegankelijk geworden voor álle organisaties, dus ook voor het midden- en kleinbedrijf. Maar met deze toegankelijkheid komt ook verantwoordelijkheid: die van het begrijpen van AI, de toepassingen én de implicaties. In deze blog leggen we uit waarom AI-geletterdheid cruciaal is voor MKB'ers, en wat de risico’s zijn als je achterblijft.
Waar AI voorheen als toekomstmuziek klonk, maakt regelgeving zoals de EU AI Act het nu een directe verplichting. AI-geletterdheid is daarmee geen nice-to-have meer. Het is de sleutel tot compliance, concurrentiekracht én toekomstbestendigheid. AI-geletterdheid betekent dat medewerkers, op álle niveaus, begrijpen:
Wat AI is en hoe het werkt,
Welke risico’s en ethische vraagstukken eraan kleven,
Hoe AI verantwoord toegepast kan worden binnen hun werkzaamheden.
Het gaat dus niet per se om technische diepgang, maar vooral om bewustzijn, inzicht en handelen. Van de directiekamer tot de werkvloer.
Op 12 juli 2024 werd de EU AI Act gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie. Deze verordening, die op 1 augustus 2024 in werking trad, is de eerste uitgebreide wetgeving ter wereld die een juridisch kader biedt voor het gebruik van AI in Europa. Deze verordening is onderdeel van de bredere digitale agenda van de Europese Commissie: “Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk.” De AI Act legt de lat hoog voor bedrijven die AI gebruiken of ontwikkelen.
De EU AI Act is ontworpen als een regelgevingskader voor het ontwikkelen, aanbieden en gebruiken van AI-systemen binnen de EU. De wet introduceert vier kernprincipes die organisaties moeten begrijpen en naleven:
De AI Act deelt AI-toepassingen op in vier risiconiveaus:
Verboden risico (prohibited risk):
AI-systemen die een onaanvaardbaar risico vormen voor fundamentele rechten worden verboden. Denk aan:
AI die mensen manipuleert op basis van kwetsbaarheden (zoals speelgoed dat kinderen manipuleert).
‘Social scoring’ naar Chinees model (toewijzing van rechten op basis van gedrag).
Ongeoorloofd gebruik van real-time biometrische identificatie in publieke ruimtes.
Hoog risico (high risk):
AI die ingezet wordt in kritieke domeinen zoals:
Selectie bij werving en selectie,
Toelating tot onderwijs,
Toeslagen en kredietverstrekking,
Infrastructuurbeheer of medische diagnoses.
Verplichting: strikte conformiteitseisen, waaronder risicoanalyse, documentatie, transparantie richting gebruikers en menselijk toezicht.
Beperkt risico (limited risk):
AI-systemen die interactie met mensen vereisen (zoals chatbots), vallen hieronder.
Verplichting: gebruikers moeten worden geïnformeerd dat ze met een AI-systeem communiceren.
Laag risico of minimaal risico (minimal risk):
Denk aan spamfilters of AI in videogames. Deze zijn in principe vrijgesteld van strenge regels.
Sommige AI-toepassingen zijn zó risicovol voor democratische waarden en mensenrechten dat ze helemaal verboden zijn. Voorbeelden zijn:
AI die gedrag van mensen manipuleert op een manier die hun vrije wil aantast,
Biometrische surveillancesystemen zonder duidelijke wettelijke grondslag,
Toepassingen die mensen categoriseren op basis van sociale afkomst, etniciteit of overtuiging.
Deze verbodsbepalingen zijn belangrijk om fundamentele rechten te beschermen en misbruik van AI te voorkomen.
Generatieve AI (zoals tekst-, beeld- of video-generatie via modellen als GPT, DALL·E of Midjourney) en general-purpose AI (GPAI) vallen onder speciale transparantieregels:
Duidelijke labeling: gebruikers moeten weten dat ze met AI-content te maken hebben.
Herkomst van content: systemen moeten kunnen aangeven of en hoe hun output gegenereerd is.
Auteursrechten: ontwikkelaars moeten documenteren welke datasets zijn gebruikt, o.a. om copyright te respecteren.
Dit voorkomt desinformatie, deepfakes en ongewenste beïnvloeding — én helpt gebruikers bewust keuzes te maken.
De naleving van de AI Act wordt bewaakt door nationale toezichthouders (zoals in Nederland de Autoriteit Persoonsgegevens) en eventueel gespecialiseerde instanties. Voor aanbieders van AI-systemen gelden onder andere de volgende verplichtingen:
CE-markering voor hoog-risico AI-systemen, vergelijkbaar met andere productveiligheidsregels.
Verplichte documentatie en risicobeoordeling.
Mogelijke audits, inspecties of boetes bij overtreding van de regels.
Bovendien zullen bedrijven hun AI-systemen periodiek moeten (laten) controleren, en kunnen ze externe certificering nodig hebben om toegang te houden tot de EU-markt.
De EU AI Act geldt voor álle organisaties die AI-systemen ontwikkelen, aanbieden of gebruiken binnen de Europese Unie, dus óók voor het midden- en kleinbedrijf (MKB). Dit betekent dat ook kleinere ondernemingen zich moeten voorbereiden op de nieuwe verplichtingen rondom risicobeoordeling, transparantie en kennisopbouw.
Ook de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) roept op om AI-geletterdheid strategisch en langdurig op te pakken. AI-geletterdheid draagt volgens hen bij aan:
Verantwoord gebruik van AI-systemen,
Risicobeheersing,
En het versterken van maatschappelijke weerbaarheid.
Conform de EU AI Act zijn organisaties sinds 2 februari 2025 wettelijk verplicht om AI-geletterdheid te waarborgen bij personeel en anderen die AI-systemen gebruiken. Dat betekent dat medewerkers:
Begrijpen hoe AI werkt,
De output kritisch kunnen beoordelen,
En ethische en sociale impact kunnen inschatten.
Het gaat dus om méér dan techniek: ook juridische, sociale en praktische aspecten zijn essentieel.
De AP pleit voor een gestructureerde, op maat gemaakte aanpak om AI-geletterdheid op te bouwen. Een meerjarig actieplan biedt daarbij richting. Dit zijn de stappen:
Inventariseer alle AI-systemen binnen de organisatie.
Breng risico’s, kansen en betrokken personen in kaart.
Meet het huidige kennisniveau van medewerkers.
Stel per rol concrete leerdoelen vast, gebaseerd op risico’s en verantwoordelijkheden.
Houd rekening met verschillen in benodigde kennis per functie.
Implementeer trainingen over ethiek, techniek en wetgeving.
Benoem een AI-verantwoordelijke binnen de organisatie.
Zorg voor brede agendering in de hele organisatie.
Meet periodiek of doelen behaald worden via audits of enquêtes.
Gebruik de inzichten om doelen bij te stellen en bij te blijven in de snel ontwikkelende AI-wereld.
Deze aanpak vraagt bestuurlijk commitment: een vastgesteld plan, toegewezen budget en duidelijke verantwoordingsstructuren. De AP adviseert organisaties om AI-geletterdheid structureel te verankeren als strategische prioriteit. Dit kan bijvoorbeeld door een meerjarig actieplan op te stellen, waarmee gericht wordt gewerkt aan het realiseren van een volwassen niveau van AI-geletterdheid. Het document ‘Aan de slag met AI-geletterdheid’ van de AP biedt hierbij praktische handvatten.
> Download het document 'Aan de slag met AI-geletterdheid' hier
AI-geletterdheid heeft een duidelijke meerwaarde:
Juridisch: het helpt om te voldoen aan de AI Act en andere regelgeving.
Strategisch: het verhoogt wendbaarheid en versterkt besluitvorming.
Maatschappelijk: het versterkt het vertrouwen van klanten, medewerkers en toezichthouders.
Organisatorisch: het maakt medewerkers minder afhankelijk van externe experts en stimuleert intern eigenaarschap.
AI-geletterdheid is bovendien essentieel in verschillende rollen: van beleidsmaker tot HR-medewerker, van docent tot projectmanager. Iedereen moet op zijn of haar niveau kunnen begrijpen wat AI betekent — en welke verantwoordelijkheid daarbij hoort.
De EU AI Act en de oproep van de AP maken één ding duidelijk: AI-geletterdheid is een harde vereiste, geen vrijblijvende ambitie. Maar voor vooruitdenkende MKB’ers is dit geen last, het is juist een kans.
Een kans om:
In controle te blijven over technologie,
Vertrouwen op te bouwen bij je stakeholders,
En je organisatie toekomstbestendig te maken.
Wie vandaag inzet op AI-geletterdheid, bouwt aan veerkracht, compliance en een strategisch voordeel. Heb jij hulp nodig bij het maken van een gedegen AI-aanpak? Aarzel niet om contact met ons op te nemen!